KOAH bir akciğer hastalığıdır. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı’nın kısaltılmış halidir. K: Kronik; uzun süredir devam eden, müzmin; O: Obstrüktif; tıkanıklık, bu hastalıkta nefes borularının (bronşların) tıkandığını göstermek için kullanılır; A: Akciğer; soluk aldığımız organ; H: Hastalık olarak açabiliriz
O halde KOAH’ı, “uzun süredir bronşlarda tıkanmaya neden olan bir hastalıktır” şeklinde tarif edebiliriz. Bu hastalığın en kötü yanı, bronşlarda oluşan tıkanmanın bir daha düzelmemesi ve tedavi olunmaz ise hastalığın sinsice ilerlemesidir.
Hastalığın en önemli nedeni SİGARA bağımlılığıdır.
Hava yolları akciğerlere hava taşır. Hava yolları bir ağacın dalları gibi uca doğru gittikçe küçülür. Her bir ince dalın sonunda minik baloncuklara benzer çok sayıda hava kesesi vardır. Sağlıklı kişilerde bütün hava yolları açık ve temizdir. Her bir minik hava kesesi havayla dolar. Daha sonra hava çabucak dışarı çıkar.
Sizde KOAH varsa, akciğerlerinizde sorun var demektir.
- Hava yollarının içi daralır. Daha az hava girer, çünkü;
- Hava yollarının duvarları kalınlaşır ve şişer
- Etrafındaki küçük kaslar hava yollarını sıkıştırır
- Hava yollarında öksürükle çıkardığınız balgam oluşur
- Minik hava keseleri boşalamaz ve akciğerlerinizi aşırı doluymuş gibi hissedersiniz
KOAH ve SİGARA
Sigara içen her beş, altı kişiden birinde KOAH gelişmektedir. Ülkemizde 20 yaş üstündeki kişilerin en az yarısı sigara bağımlısıdır. Dolayısıyla bizim gibi sigara içme alışkanlığının çok yaygın olduğu ülkelerde KOAH önemli bir halk sağlığı sorunudur. Ülkemizde en iyimser tahmin ile 5 milyon KOAH’lı vardır. Fakat bu hastaların sadece az bir kısmı hastalığın ileri dönemlerinde yakınmalarının artması ile teşhis edilmektedir. Hastaların önemli bir sayısı hastalıklarının erken döneminde hiçbir şeyin farkında olmayıp öksürük, balgam çıkarma ve nefes darlığı gibi şikayetleri çok rahatsız edici olmadıkça hekime gitmemektedirler. Sigara bağımlısı olanların rahatsızlıklarında hekime gitmemelerinin önemli bir nedeni de sigarayı bırakmaları konusunda uyarı almaktan kaçmaktır.
KOAH yaklaşık olarak 20 yıl günde bir paket sigara içme sonrasında ortaya çıkar. Eğer günde bir paketten daha fazla sayıda sigara içiliyorsa bu zaman daha da kısalır( Örneğin günde iki paket sigara içen biri için on yıl gibi ya da 10 yaşında sigaraya başlayan için 30 yaş gibi). Hastalık genellikle 40 yaşından sonra belirti vermeye başlar. KOAH teşhisi alan kişilerin büyük çoğunluğu halen sigara içen veya çok uzun süre sigara içmiş ve bırakmış kişilerdir. Hastalık sinsi ilerlediği için ve sigara bağımlıları öksürük, balgam çıkarma gibi şikayetleri önemsemediklerinden KOAH teşhisi konduğu zaman hastalar akciğer kapasitelerinin önemli bir kısmını kaybetmiş olmaktadırlar.
SİGARA Ne Yapar?
Sigara dumanı ile nefes borularına ve hava keseciklerine zararlı gazlar ve maddeler dolar . Yıllar geçtikçe tekrarlanan maruziyet ile bu zararlı gazlar ve maddeler bronşların ve hava keseciklerinin yapısını bozmaya başlar. Bunun sonucunda bronşların hastalanmasıyla, iç yapılarının kalınlaşması( mukoza altı ve çevresel düz kas dokusu), salgı bezlerinin salgıladığı balgam miktarındaki artış ile TIKAYICI BRONŞİT, hava keseciklerinin harabiyeti ve parçalanması ile AMFİZEM ortaya çıkar.İşte KOAH adı altında bu iki hastalık yer almaktadır. Sigara içimi ile hem bronşlarda tıkayıcı bronşit hem de aynı zamanda amfizem gelişir. Akciğerlerde ortaya çıkan bu tıkanıklıklar ve bozulmalar sonucunda kana oksijen geçişi azalır ve vücudun oksijensiz kalması ile pek çok ciddi rahatsızlıklar doğar.
KOAH kimlerde görülür?
KOAH size başkasından bulaşmaz.
KOAH yetişkinlerde görülür, çocuklarda değil. KOAH’ lı kişilerin çoğu ya halen sigara içmekte olan ya da eskiden sigara içmiş olan kişilerdir. Her türlü tütün ürününü(nargile, puro vb) içmek KOAH ‘ a neden olabilir.
KOAH ‘ lı bazı kişiler yemek pişirme veya ısınma amacıyla kullanılan fırın, soba gibi araçlardan çıkan dumanla dolu evlerde yaşamışlardır.
Bazı KOAH ‘ lı kişiler yıllarca tozlu veya dumanlı yerlerde çalışmıştır.
KOAH Belirtileri Nelerdir?
KOAH, erişkinlerde yaygın görülen bir akciğer hastalığı olmasına rağmen hastalar genellikle hasta olduklarının farkında değillerdir. Ancak, hastalara aşağıdaki sorular yöneltilerek (erken) tanı konabilir. Siz de bu soruları yanıtlayarak KOAH olup olmadığınızı anlayabilirsiniz.
1. Haftanın çoğu günü öksürüğünüz oluyor mu?
2. Haftanın çoğu günü balgam çıkarıyor musunuz?
3. Yaşıtlarınıza göre nefesiniz daha kolay daralıyor mu?
4. Yaşınız 40 üzeri mi?
5. Halen sigara içiyor musunuz ya da önceden içtiniz mi?
Yukarıdaki sorulardan en az üçüne evet yanıtı verdiyseniz, hekime başvurarak solunum fonksiyon testi (SFT) yaptırmanız ve KOAH hastası olup olmadığınızı öğrenmeniz uygun olacaktır.
İlk defa solunum problemleriyle karşılaştıysanız veya bir aydan daha uzun süren öksürüğünüz varsa bir hekime gidin.
KOAH NASIL TEDAVİ EDİLİR ?
KOAH tedavisinde başarılı olabilmek için uyulması gereken kurallar;
- Sigaranın bırakılması,
- Tozlu ve dumanlı ortamlarda çalışmamak, bulunmamak ve
- Düzenli ilaç kullanmaktır.
Hekimler, orta ve ağır KOAH’ ı iyileştiremezler ama şikayetlerinizin azalmasına yardımcı olabilir ve akciğerinizdeki zedelenmeyi yavaşlatabilirler.
Hekiminizin dediklerini yaparsanız;
- Nefes darlığınızın azaldığını hissedeceksiniz
- Daha az öksüreceksiniz
- Daha güçlü olacaksınız ve daha rahat gezebileceksiniz
- Kendinizi daha iyi hissedeceksiniz
Siz ve aileniz KOAH’ a karşı neler yapabilirsiniz?
- Sigarayı bırakın
- Bütün ilaçlarınızı hekiminizin söylediği şekilde kullanın. Yılda en az iki kez genel kontrol için hekiminize gidin. Grip aşısı olup olamayacağınızı sorun.
- Nefes alıp vermeniz kötüleştiğinde, hemen hastaneye veya hekime gidin
- Evin havasını temiz tutun. Nefes alıp vermenizi zorlaştıran duman gibi şeylerden uzak durun.
- Vücudunuzu dinç tutun. Yürüyün düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı gıdalar yiyin.
- KOAH ‘ ınız ağır ise, nefesinizden olabildiğince yararlanın. Evde hayatı mümkün olduğunca kolaylaştırın. Rehabilitasyon için hekiminizle mutlaka görüşün.